İstanbul’a dokunan, İstanbul beyefendisi olan o kadar çok kişi var ki bunları bizde adım adım İstanbul’u gezdikçe keşfediyoruz. Aslında biz apartman girişlerindeki resimleri araştırıyorduk. Bir apartman girişinde bulunan iki resim bizim o kadar dikkatimizi çekti ki biraz araştırdık ve o apartmanın aslında bir bilim adamına ait olduğunu öğrendik. Tıp alanında büyük keşifler yapmış insanlığa büyük hizmet etmiş olan Osman Nuri Eralp Bey’i bulduk. İşte onun hikayesi bu apartmanda başlamış. Türkiye’nin ilk bilim kurgu eseri olduğu tahmin edilen “Başka Dünyalarda Canlı Mahlükat Var mıdır?” adlı Osmanlıca yayınlanan kitabının günümüz Türkçesi ile basımı da bulunmaktadır.
101 YIL SONRA LATİNCE HARFLERE ÇEVRİLEN ESER OSMAN NURİ ERALP’A AİT
İnsanoğlunun yerleşik hayata geçmesi ile yaygınlaşan salgın hastalıkları Osmanlı Devleti’nin de maruz kaldığı bir unsurdur. Tarih boyunca veba, sıtma, difteri, grip, çiçek, cüzzam ve kolera gibi hastalıklar milyonlarca insanın ölümüne neden olmuştur. Hastalıklar gibi, o hastalıkları tanımama ve hastalıkları önleyecek, tedavi edecek ilaçların bulunmaması da ölüm sayısının fazla olmasının nedenidir. Bunun farkına varan bilim adamları araştırmalara başlamıştır. XIV. Yüzyıldan itibaren Avrupa’da karantina gibi önlemler alınmaya başlanmış ve olumlu sonuçlar elde edilmiştir. Osmanlı Devleti ise kuruluşundan itibaren veba ile karşılaşmış ve çözümler aramıştır.
BAKTERİYOLOJİ BİLİMİNİ YAKINDAN TAKİP EDEN OSMANLI DEVLETİ
Kuruluşundan itibaren veba ile karşı karşıya kalan Osmanlı Devleti, ilk karantinayı uygulamaya 1830’larda başlamıştır. Karantinaya geç başlanmış olsa da Osmanlı Devleti, 19.yüzyılda bu geç kalmışlığı düzeltmek için bakteriyoloji bilimini yakından takip etmiş ve bilim adamları yetiştirmiştir. Osman Nuri ERALP bu bilim adamlarından biriydi.
TÜRKİYE’DE BAKTERİYOLOJİNİN GELİŞİMİ VE KURUMSALLAŞMASINDA ÖNEMLİ ROL OYNAYAN OSMAN NURİ ERALP
1876 yılında İstanbul’da dünyaya gelen Veteriner, Bakteriyolog ve Kimyager Osman Nuri Eralp, yükseköğrenimini Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye’de tamamladıktan sonra Paris’teki Sorbonne Üniversitesi’nde ve İnstitut Pasteur’de öğrenim gördü. Tüberküloz, tüberkülin, şarbon, sığır vebası, kolera, gonokok, frengi, sütte yaşayan ve sütle diğer mikroorganizmalara bulaşan diğer bakteriyel hastalıklar üzerine çalışmıştır. Bu çalışmaları onun dokubilimi üzerine İlm-i Ensa isimli eseri yazmasına vesile oldu. Bu eser histoloji ve embriyoloji alanında önemli bir yere sahiptir. 1940 yılında İstanbul’da hayatını kaybeden ERALP, bu eser ile histoloji ve embriyoloji üzerine dersler vermiştir.
101 YIL SONRA LATİN HARFLERİ İLE OKUYUCUYA SUNULAN ESER
Osman Nuri ERALP’ın kaleme aldığı Başka Dünyalarda Canlı Mahlûkat Var mıdır? eser 1918 yılında Osmanlı alfabesi ile yazılmış ve basılmıştır. Eser ilk basımından 101 yıl sonra, 2019 yılında, ilk defa Latin harfleriyle tekrar günümüz okuyucusu ile buluşma fırsatı bulabildi. ‘’Karakarga Yayınevi’nin “Kayıp Kitaplar Kütüphanesi” serisi altında yeniden kitaplaştırılan eserin günümüz Türkçesine çevirisini Merve Köken üstlenmiş, sadeleştirmesini ise Bilge Kösebalaban yapmıştır.’’
İBAD, Sosyal Bilimler Dergisinde, İBAD Journal of Social Sciences, 2021, yayınlanan kitap incelmesinde, ERALP’IN eseri hakkında yorum:
‘’Sonuç olarak, kendisi de bir bilim insanı olan Osman Nuri Eralp’in kaleminden çıkan ve 1918 yılında basılan Başka Dünyalarda Canlı Mahlûkat Var mıdır? bilim kurgunun öncü yazarı kabul edilen Jules Verne gibi bilimsel araştırma ve düşünceyi önceleyen pozitivist bir anlayışın ürünü olsa bile ne Jules Verne’nin eserleri gibi kurmaca bir yapıya ne de Osmanlı Fenni Roman geleneğinde ilk olma özelliğine sahiptir. Döneminin bilimsel anlayışını yansıtan bir takım kesin yargılar ihtiva eder. Gezegenlere dair bölümlerde yazarın imgeleminin ürünü pasajlar olsa bile bu bölümler yeterince serimlenmez, olay örgüsü veya karakter oluşumuna yer verilmez. Sadece tasvirle sınırlı kalır. Dolayısıyla, eser bir “hayali gezegenler kılavuzu” olmaktan öteye gidemez. Buna rağmen, dünya-dışı varlıklar, üstün teknoloji, ileri medeniyet fikri, gelecek tasavvuru gibi konulara temas etmesi ve zamanının bilimsel anlayışını yansıtması bakımından hiç şüphe yok ki kayda değer bir metindir. Bundan sonraki akademik çalışmalarda göz önünde bulundurulması hem Türk Edebiyatı’nın zenginliğine katkı sunması hem de bilim kurgu / fenni roman geleneğine yeni bir ışık tutması bakımından önem teşkil edecektir.’’
Bünyamın Tan’ın kaleme aldığı – Dünya dışı yaşam üzerine ilk Türkçe kitap: ‘’Başka Dünyalarda Canlı Mahlıkat Var Mıdır?’’ makalesinde ERALP’ın eseri hakkında yorum:
Başka Dünyalarda Canlı Mahlukat Var Mıdır? adlı kitabı fizik, kimya, biyoloji bilimlerinin bakış açısınca dünya dışı gezegenlerde gerekli hayat şartlarının olup olmadığını sorguladığı bir eserdir. Bu kitap 1918 yılında yayımlanmış olup İstanbul’da, Şirket-i Mürettibiye Matbaası’nca basılmıştır. 59 sayfadan oluşan kitapta Arzda ve Avalimde Hayat Meselesi, Hayat ve Şerait-i Hayatiyye, Seyyaratta Şerait-i Hayatiyye ve Arz ve Bu Dünyalarda Hayatın Sonu başlıkları altında dünyada ve dünya dışı gezegenlerde yaşam ve yaşam olma ihtimali üzerine görüşler sunulmaktadır.
Kaynaklar:
https://www.fatihhaber.com/eski-fatihli-osman-nuri-eralp/3731/
https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2615033
https://gcris.pau.edu.tr/handle/11499/2812
https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1434170