(İstanbul’un Sırları: 486)
Fahri Sarrafoğlu(İstanbul Seyyahı)
Fatih Haseki Külliyesinden giderken kenarda kalmış, sessiz sedasız duran bir derviş misali bir sütun gördük. Sanki yolculuk yapılırken unutulmuş bir valiz gibi duruyor. Biraz araştırdık ki bu sütün bin 600 yılı aşkındır orada duruyormuş. Bu sütün Bizans İmparator Arcadius’un oğlu II. Theodosius tarafından 421 tarihinde tamamlanmış. Şehrin bir zamanlar Kserolofos (Kuru Tepe) denilen Yedinci Tepesi’nde, İmparator Arkadios’un anısını yaşatmak üzere dikilen bu sütundan geriye, günümüzde Haseki Kadın Sokağı’nda evler arasına sıkışmış, yekpare taş bir yapı kalmıştır. Sütun, Cerrahpaşa Semti’nde ve Cerrahpaşa Caddesi ile Haseki Kadın Sokağı kesişiminde bulunuyor. Sokaktan içeri girilip dikkatlice bakılmadığı müddetçe fark edilmesi mümkün değil.
Hadi bakalım vardır hikayesi diye bizde sizler için şunu bulduk:
EVLİYA ÇELEBİNİN DE GÖZÜNDEN KAÇMAMIŞ
Evliya Çelebi, Arcadius Sütunu’ndan şöyle bahsediyor:
“Avratpazarı adlı yerde bin parça beyaz mermerden, içi minare gibi boş, merdivenli yüksek bir direk ve bu direğin tepesinde tek parça beyaz mermerden bir heykel vardı.”
Arcadius Forumu (402-421), Constantinus, Tauri ve Bovis forumlarından sonra inşa edilmiş dördüncü ve sonuncu forumdur. Arcadius Sütunu olarak adlandırılan anıt, İmparator Arcadius’un (370-408), Got generali Gainas’ın çıkardığı isyanı bastırması onuruna, 5. yüzyılın başlarında inşa edilmiştir. Ancak sütun, İmparator Arcadius’un oğlu II. Theodosius tarafından 421 tarihinde tamamlanmıştır.
GÜCÜN GÖSTERGESİ
O dönemlerde sık sık İstanbul’da sık sık isyanlar oluyor, bu isyanların sonucunda da hanedanlık değiştirmeye kadar gidiyor. Zaman zaman Osmanlı imparatorluğunda Yeniçerilerin kazan kaldırması gibi. Anıt, bir kaide ve üzerine yerleştirilmiş, bitiminde İmparator Arcadius’un heykeli olan kabartmalı bir sütundan oluşur. Sütunun, eski bir Apollon Tapınağı temenosu yanında yer aldığı düşünülmektedir. Arcadius Sütunu’nun bir forum içine alınması sonraki tarihlerde gerçekleşmiş, çevresinde, galeri, exedra ve heykellerle donatılmış Arcadius Forumu yapılmıştır. Forum, yaptıranın adı nedeni ile Theodosius Forumu olarak da anılmaktadır.
BAŞINDAN DEPREM DAHİL NELER GEÇTİ NELER
Arcadius Sütunu, 542/543 yılında deprem ve 550 yılında bir yıldırım düşmesi ile zarar görmüş, 740 depreminde ise yıkılmıştır. Kentin Osmanlı egemenliğine geçmesi ile birlikte Arcadius Sütunu ve Forumu çevresinde ahşap evler, dükkanlar inşa edildiği ve Avrat Pazarı adı ile pazar günleri kadınlar için pazar kurulduğu bilinmektedir. Arcadius Sütunu, depremler ve yangınlar sonrasında, 16. yüzyılda demir halkalarla takviye edilmiştir. 1633 ve 1660 yangınları sonrasında çevresindeki konutlar için risk oluşturan sütun, 1715’de başka bir yere taşınmıştır. Bununla birlikte çeşitli seyyahlar tarafında betimlenecek kadar parçalarının bulunduğu anlaşılmaktadır.
HASEKİ KÜLLİYESİ SEMTİ CANLANDIRDI
Haseki Külliyesi’nin inşa edildiği 16.yüzyılda bölge, Başcı Hacı Mahalllesi adı ile anılmaktadır. Fatih döneminin, tanınmış kişilerinden olan Başcı Hacı Mahmut’un burada bir mescidi olduğu ve 1918 yılında yandığı bilinmektedir. Semt de adını bu mescitten almış olmalıdır. Daha sonra semt, Avrat Pazarı, Arcadius Sütunu ise Avrat Taşı ya da Kız Taşı olarak adlandırılmıştır. Semtin, Haseki olarak anılması ise ancak 19.yüzyılın sonlarında gerçekleşmiştir
KEŞKE BİR TABELA KOYSAK
Çevresindeki korkuluktan özel bir hikayesi olduğunu anlarsınız ama ne sağında ne solunda bir tabela görürsünüz. Belediye’den ricamız buraya bir tabela koyması.
Meraklısına kısa notlar:
Konstantinapolis’te şehir ana güzergahlarında büyük meydanlar (forum) oluşturulmuş ve buralara da çeşitli anıtlar dikilmiş. Forum kelime anlamı en basit şekilde “pazar” olarak çevrilebilsek dahi Roma’da forumların anlamı toplum için çok daha büyükmüş. Bu forumlar arasında Constantine, Bovis ve Arcadius forumunu sayılabiliyoruz. İmparator,sarayından çıkar (Sultanahmet Meydanı ) Mese yolu (bugünkü Divan yolu caddesi) üzerinden sırasıyla Constantine (Çemberlitaş), Theodosius (Beyazıt), Bovis (Aksaray) ve Arcadius (bugün bu bölgede meydan bulunmuyor) Forumlarından geçerek Altın Kapı’ya ulaşır ve şehri buradan terk edermiş.
Kaynak: https://fitarihinden.blogspot.com/2016/08/7tepedeki-kayp-ant-arcadius-sutunu.html