Fevziye Küçük Efendi Camii
Fevziye Küçük Efendi Camii: 19. yüzyıl başlarında, Ayasofya vaizi Nakşî Feyzullah Şükrü Efendi (Ö.1814) tarafından cami-tekke olarak yaptırılmıştır. Feyzullah Efendi’nin oğlu, tekke şeyhi Mehmet Abdürreşid Efendi (Küçük Efendi) 1825 tarihinde cami-tekkeyi yeniden inşa ettirmiş, iki adet de kütüphane binası yaptırmıştır.
II. Mahmut da caminin batı tarafındaki Hacı Evhaddin Sokağı’na cepheli, tamamen mermerden abidevi bir çeşme yaptırmıştır. Aynı tarihlerde yaptırılan selamlık, derviş hücreleri ve 1835’te Hatice Hanım’ın yaptırdığı çeşme ile cami-tekke, ufak bir külliyeye dönüşmüştür.
Küçük Efendi Camii, Feyzullah Efendi Camii ve Fevzi Tekkesi olarak da bilinir. Tekkelerin kaldırılması ile (1925) tevhidhâne, sadece cami olarak kullanılmaya başlanmıştır. 1957 yılında, camide çıkan bir yangında ahşap kubbe, çatı ve iç aksam harap olmuştur. Daha sonra aslına benzetilerek yeniden yapılmıştır. Yangının, camide ısınmak için kullanılan mangalın devrilmesinden çıktığı rivayet edilmektedir.
Fevziye Küçük Efendi Camii oval biçimde olup, Osmanlı barok üslubunda yapılmıştır. Çatısı ahşap direkler üzerindedir. Kubbe elips biçimindedir. Kiliselerde görülen bu kubbe tarzı, Osmanlı camileri arasında sadece bu camide görülmüştür. Alçı mihrap ve ahşap minber, tavanı cilâlı ahşap olan bir niş içindedir. Üst mahfil (maksureler) mihrap nişine kadar harimi çevrelemiştir. Mihrap nişine girmeden sağlı sollu iki mihrabiye, tekkenin halvethânelerinden kalmadır. Fevziye Küçük Efendi Camii pencereleri alt ve üstte olmak üzere iki sıradır. Çatı kiremitle örtülüdür.
MİHRABINDA ÇİLEHANE ODASI VAR
Dışarıdan mihrap duvarına bitişik, çatısı kiremitle örtülü çilehâne odacığı bulunmaktadır. Çilehâneye, mihrap ortasındaki kapıdan geçilmektedir. (Bunun bir benzeri, Vefâ’da-ki Şeyh Vefâ Camii’nde görülmüştür.) Avluda, caminin sağ duvarı dibinde tekkenin diğer çilehânelerine inilen taş merdiven vardır. Halen su dolmuş olan bu çilehâneden, mihrap önündeki çilehâneye de geçiş olduğu rivayet edilir.
SADAKA TAŞI VAR
Caminin girişinde sadaka taşı da bulunuyor. İki katlı kütüphane giriş kapısının sağında ve camiye bitişiktir. Abdest muslukları, çevre duvarının iç yüzeyinde pencereler arasındadır. Avlu girişinin solundaki selamlık ve derviş hücreleri yıkılmıştır. Yerinde halen imam lojmanı bulunmaktadır. Hazirede, Küçük Efendi’nin ve birçok büyük zatın mezarları bulunmaktadır. Avlunun sağ köşesinde taş duvarlı su deposu vardır.
Minare, Fevziye Küçük Efendi Camii’nin sağ tarafındadır. Kaidesi taş, gövdesi taş ve tuğla ile örülmüştür. Şerefesi demir korkuluklu, külahı soğan biçimindedir. İstanbul Büyükşehir Belediyesi, II. Mahmut Çeşmesi’ni tamir ettirmiş ve su bağlantısını yapmıştır.
Fevziyye, zaferle, kurtuluşla ilgili anlamına gelen “fevzi” sözcüğünün dişisidir. Fevziye Küçük Efendi Camii’nin yanında çeşme yaptıran II. Mahmut, yeniçeri ocağını kaldırıp, ondan kurtulmuş olmasından dolayı camiye “Fevziye” isminin verilmiş olabileceğini düşünüyoruz. Nitekim Şair Pertev’in yazdığı çeşme kitabesinde “Çeşme yapdı pişgâh-ı cami-i Feyziyye” mısraındaki Feyziyye bunu pekiştirmektedir.
Tekkenin semahanesi olan bugünkü harimin oval biçimi, kubbenin elips şekli, dışarıdaki abidevi II. Mahmut Çeşmesi ile bu cami, şehrin diğer camilerinden çok farklı bir durum sergilemektedir. Ancak şehrin bir kenarında kalan bu kıymetli eser, hak ettiği ilgiyi görememektedir.
