İstanbul’ u gezerken yeni bir cami gördüm. Cami yeni yapılmış belli ama ismi dikkatimi çekti. Neden Altı Poğaça adı verilmiş acaba. Biraz araştırdık ve işte hikayesini sizlerle paylaşıyorum. Emeği geçenlere teşekkür ederek.
Altı Poğaça Ahmet Paşa Camii, İstanbul’da Fatih ilçesine bağlı Yavuz Sultan Selim mahallesinde bulunmaktadır. Cami, ilk olarak 1482 yılında Hızır Bey Bin Abdullah tarafından mescit olarak yaptırılmış. Ahmet Paşa Camii olarak ta bilinen yapının Altı Poğaça adı Fatih Sultan Mehmet’in ekmekçibaşısı her sabah altı adet poğaça getirdiği için bu isimle anılıyormuş. Cami 19. yüzyılda neredeyse tamamen yıkılmış. 2011 yılında cami yeniden yaptırılmış.
CAMİSİ VE HAZİRESİ YOK EDİLEN BİR CAMİ
Cumhuriyetin ilk yıllarında İstanbul mahallelerinin üçte ikisi Fatih döneminden kalmaktaydı. 1922 yılında İstanbul’da var olan 280 mahalleden 183 tanesi Fatih devrinde kurulan mahallelerdi. Bu mahallelerin çekirdeğini oluşturan cami-mescitlerden 90 tanesi yangın, deprem gibi afetler ve imar faaliyetleri sebebiyle günümüze gelememiştir. Bu camilerden olan Fatih Altıpoğaça Camii 1918 yılında çıkan bir yangın sonucu, aynı adı taşıyan mahalle de 1934 yılında Sinan Ağa Mahallesi’ne dahil edilerek ortadan kalkmıştır.
NEDEN ALTI POĞAÇA ?
Evliya Çelebi; Cami; Fatih Sultan Mehmed’in ekmekçibaşısı ve Cebe Ali Hazretleri soyundan bir zat tarafından yapılmış, bu zat Beyazid-i Veli’ye hergün ateş görmemiş güya güneşte pişmiş altı poğaça götürdüğünden dolayı bu adı aldığını söylemektedir. 1918 yılında çıkan büyük yangında harap olan caminin minaresi tehlike arzettiğinden dolayı 1942 yılında kaidesine kadar yıktırılmıştır.
Yola tesadüf eden banisinin kabri ise, cami mezarlığının ortasına nakledilmiştir. Bir müddet gecekondular tarafından işgal edilen arsası, İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin desteği ile üzerindeki gecekondular yıktırılarak aslına uygun olarak yeniden, kiremit örtülü, mihrabı mermer, minberi ahşap, minaresi betonarme ve tek şerefeli olarak yapılıp 2011 yılında ibadete açılmıştır.
CAMİ İLE İLGİLİ DETAYLI ÇALIŞMA
Ahmet Hamdi BÜLBÜL Bey’in cami ile ilgili güzel bir araştırması var. Caminin tekrar ihya olması için büyük emekler sarf edilmiş. Altıpoğaça Camii, Fatih ilçesi, bugün Müftü Ali Mahallesi’ne bağlı, Kadı Çeşmesi Sokağı üzerinde, Şair Nabi Sokağı ile Kangal Sokağı’nın sınırlandığı alanda, 457 pafta, 2476 ada, 9 parselde yer alıyor. Altı Poğaça Camii’nden günümüze, son kazılarla ortaya çıkartılmış temel kalıntıları (Resim4), parselin güney doğu köşesinde bulunan ve 1942’de düzenlenen hazire (Resim 5), ile su kuyusu (Resim 6) gelebilmiştir.
12 Haziran 1918 yangınında büyük hasar gören caminin minaresi 1940-1942 yılları arasında, minare kaidesine kadar yıktırılmıştır. Koçu caminin mezarlığının harap halde olduğunu ve arsanın bir köşesine kulübenin inşa edildiğini belirterek; Ahmed Paşa’nın kabrinin yola geldiğini, oradan kaldırılarak cami mezarlığının ortasına nakledildiğini ifade ederek, baş ve ayak taşlarının kırıldığını, sandukasının da harap hale geldiğini söyler.17 Koçu’nun bir çeşme üzerinden sökülmüş gibi gördüğü mermer üzerindeki “Sahibül hayrat velhasenat Altıpoğaça”18 yazısının da muhtemelen aynı ada üzerinde yer alan ve eski haritalarda da gösterilen19 Rabia Hatun Çeşmesi’ne ait olabileceği ağırlık kazanmaktadır. Ancak sözlü kaynaklardan bu çeşmenin buraya daha sonra getirildiğini öğreniyoruz.
Müze elemanlarınca yerinde yapılan incelemede söz konusu yerde, otuzdan fazla mezar taşının olduğu, bunların eskisinin de H.1186 tarihli bani Ahmed Paşa’ya ait olduğu belirtilerek, tarih taşıyan bu taşların bir yerde muhafazası istenmiştir. İstanbul Arkeoloji Müzeleri Umum Müdürlüğü, Eski Eserleri Koruma Encümeni Başkanlığı ise 17.04.1941 gün ve 426 sayılı yazısında; Altıpoğaça mezarlığındaki otuz kadar mezar taşından hiç birinde sanat değeri görmediğini belirterek buranın yola nakli sırasında taşların münasip yerlere kaldırılmasında bir sakınca görmemiştir.
