Güngören’de apartmanlar arasında kalmış bir su terazisi var. Yıllardır gün yüzüne çıkmayı bekliyor. Günümüzde su terazisi deyince sanki süs gibi anlaşılıyor ama hayır, su terazisi büyük bir eksikliği tamamlıyordu. Nedir su terazisi derseniz işte kısa bir tanımı: Çeşme, sebil, cami ve hamamlara, gerekli suyu sağlayan, su yollarında basıncı ayarlayan ve suları ölçerek dağıtan su terazileri, sayıları azalarak günümüze ulaşan yapılardır.
İSTANBUL’UN BEL KEMİĞİ SU TERAZİLERİ
Su terazileri, su yollarında oluşan ve akışı engelleyen havanın açığa çıkmasını da sağlamışlardır. Kare planlı tabandan yukarı doğru daralan taş veya tuğla örgü kuleler olarak inşa edilen su terazilerinin içinde, bir geliş yolu ve bir çıkış yolu vardır, birkaç yere su gönderen terazilerde, ayrı çıkış yolları yer alır. Üstte bulunan, “sandık” olarak anılan, üzeri açık küçük mermer havuz, geliş yolu ile gelen sularla dolar ve belirli bir çapı olan borunun açıldığı çıkış yolu ile suyu istenen yere gönderir; birkaç yere su gönderen terazilerde, istenen debi değerini veren değişik çaplı borular bulunur. Su terazilerinde, yapının önemine göre, içte üstteki küçük mermer havuza ulaşmayı sağlayan döner bir merdiven, dışta çıkmalı taşlar veya örgüye sokulan dövme demir basamaklar görülür. 1750 yılı dolaylarına tarihlenen su yolları haritaları, dayama ağaç merdivenle de, küçük mermer havuza ulaşıldığını açıklar.
GÜNGÖREN’DE SIKIŞMIŞ BİR SU TERAZİSİ
“Bizans dönemine kadar tarihlenen eski bir kültürel miras. Su terazilerinin ana fonksiyonu İstanbul’a şehir dışından getirilen suların basıncını ayarlamak için inşa edilmiş bir nevi su basınç sistemi kontrol mekanizması. Esenler ilçesinde bulunan bu su terazisi aslında ilçe sınırlarındaki nadir sayıdaki eserlerden bir tanesi” Ne yazık ki 1960’lı yıllarda bunun etrafındaki binalara ruhsat verilerek, binaların arasında hapis kalmış” Geçmişte çeşme, sebil, cami ve hamamlara, gerekli suyu sağlayan, su yollarında basıncı ayarlayan ve suları ölçerek dağıtan su terazileri, sayıları azalarak günümüze ulaşan yapılardır.
Yapılan araştırmalar sonucunda İstanbul’un genelinde 86 adet su terazisi tespit edildi. Bunlardan 62 adedi Avrupa Yakası’nda, 24 adedi ise Anadolu Yakası’nda bulunuyor, İlçelere göre dağılımına bakıldığında ise yoğunluğun Fatih ve Sarıyer ilçelerinde olduğu belirtiliyor.
Fatih’te 22, Sarıyer’de 16, Üsküdar’da 11, Eyüp’te 10, Beykoz’da 8, Kadıköy’de 5, Beşiktaş’ta 3, Beyoğlu’nda 3, Şişli’de 2, Bayrampaşa’da 2, Güngören ve Esenler ilçelerinde birer su terazisi bulunuyor.
https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/686866