Osmanlı Padişahlarının her birisinin ayrı bir merakı vardı. Marangozluktan tutun da musiki, kuyumculuk, ressamlık vb gibi. Mesela Kanuni Süleyman kuyumcu, İkinci Abdülhamid büyük bir ince marangoz, İkinci Mahmud zamanının en büyük hattatlarından biri, Üçüncü Selim çok seçkin bir bestekârdı.İşte bilekleri kesilerek şehit edilen Padişah Sultan Abdülaziz’in kendi çizdiği 67 adet resimlerden bir tanesi bile elimizde yok. Hele hele savaş tablolarını çizdiği resimler o kadar gerçekçi ki resimde askerlerin, atların en ufak bir detayı dahi göz ardı edilmemiş. Gel gelelim böyle güzel tablolar bugün elimizde yok. Ne Topkapı Sarayı’nda ne de Dolmabahçe Sarayı’nda nerde mi? İşte detaylar:
SAVAŞ RESİMLERİ KONUSUNDA USTA BİR RESSAMDI
Bugün Türkiye’deki müzelerde Abdülaziz’e ait maalesef tek bir tablo bile bulunmuyor ama hükümdarın bir desen defteri Polonya’da, Krakov Ulusal Müzesi’nde saklanıyor. Defterde, Abdülaziz’in elinden çıkma 67 adet çizim ile üç sayfa el yazısı var. Hükümdar genellikle gemi ve deniz savaşı çizimlerinin yer aldığı defteri o senelerde İstanbul’da saray ressamlığı yapan Polonyalı sanatkâr Stanislaw Chlebowski’ye vermiş. Abdüláziz çizimlerin tamamını kırmızı mürekkeple filigranlı káğıda yapmış, resimler daha sonra kartonlara yapıştırılıp albüm haline getirilmiş. 1914’e kadar Chlebowski’nin ailesinde kalan defter daha sonra başkalarının eline geçmiş, 1971’de Krakov Ulusal Müzesi tarafından satın alınmış.
SAVAŞ AĞIRLIKLI RESİMLER ÇİZERDİ
Abdülaziz’in albümdeki desenleri, resim uzmanlarına göre hükümdarın savaş konusunu çok iyi bildiğini, savaşın ez kızıştığı anlarda askerleri, atları ve bütün bir bölüğü bir an için dondurabilme yeteneğine sahip olduğunu gözler önüne seriyor.
Genellikle yaptıracağı resimlerin kompozisyon eskizlerinden oluşan ve çoğunlukla gemi ve deniz savaşı çizimlerinin yer aldığı defter 1865 yılında saray ressamlığına getirilmiş olan Polonyalı ressam Stanislaw Chelebowski’ye verilmiştir. Abdülaziz, Dolmabahçe Sarayı’nda kendisine bir atölye verilen Chelebowski’yle yakından ilgilenmiş ve zaman zaman kompozisyonları üzerinde düzeltmeler yapmış, savaş tablosu eskizlerini bizzat kendisi çizmiştir. Bir gün Sultan Abdülaziz, Chelebowski’nin tablosundaki kompozisyona itiraz ederek çizgilerini düzeltmiştir. Ressam kendi fikrine aykırı gördüğü bu düzeltmeyi İstanbul’da bulunan Sokoloviski’ye göstererek şikayette bulunmak istemişse de, düzeltmenin doğru olduğunu öğrenince gerçeği kabule mecbur olmuştur.
ESERLER TÜRKİYE’YE SERGİ AMAÇIYLA GELDİ VE GİTTİ
Ressamın, saraydan ayrılırken ülkesine götürdüğü bu eskizler, bugün halen Polonya’daki Ulusal Müze’de bulunuyor. Sanat tarihçisi Şerifoğlu, Sultan Abdülaziz’in, halen Krakow Ulusal Müzesi’nde bulunan desen defterinde, Hünkârın elinden çıkma 67 adet çizim ve 3 sayfa el yazısının mevcut olduğunu belirtiyor. Kırmızı mürekkep ile filigranlı kâğıda yapılmış olan çizimlerde, Sultan Abdülaziz’in serbest, hareketli ve akıcı el yazısı ile desenlerinin çizgileri arasındaki karakteristik benzerlik dikkat çekiyor. Genellikle yaptırmak istediği resimlerin kompozisyon eskizlerinden oluşan ve ağırlıkla gemi ve deniz savaşı çizimlerinin yer aldığı defter; 1865 yılında saray ressamlığına getirilmiş olan Polonyalı ressam Stanislaw Chlebowski’ye verilmiş. Defterin başında, eserlerin Sultan Abdülaziz’e ait olduğunu teyit eden iki mektup bulunuyor. Hünkâr’ın genellikle savaş ve gemi etütlerinin yer aldığı defterdeki çizimler, daha sonra kartonlara yapıştırılarak albüm haline getirilmiş. 1914 yılına kadar Chlebowski’nin ailesinde kalan defterin, daha sonra başkalarının eline geçtiği ve 1971 yılında da Krakov Ulusal Müzesi tarafından satın alındığı biliniyor.
Maalesef, günümüzde kayıtlı olarak herhangi bir müzemizde Abdülaziz’e ait bir eser mevcut değil. Yalnızca İstanbul Harbiye’deki Askeri Müze’nin koleksiyonunda bir deseni bulunuyor. Hareket halindeki bir kadırganın tasvir edildiği eskiz, kırmızı mürekkeple, kısa ve hareketli çizgilerden müteşekkil.
POLANYA MÜZESİ HAKKINDA
Ana Bina, Jacek Malczewski , Leon Wyczółkowski , Włodzimierz Tetmajer’in en ünlü sanat eserleri ile Polonya’da 19. yüzyılın sonlarından itibaren en büyük resim ve heykel galerilerinden biri olan Yirminci Yüzyıl Polonya Sanatının yakın zamanda yenilenmiş üst Galerisine sahiptir ; Stanisław Wyspiański’nin kapsamlı bir yapıt koleksiyonu ; ve ayrıca iki savaş arası ve savaş sonrası dönem sanatçılarının eserleri: Polonyalı kübistler, dışavurumcular, renkçiler, 1930’ların avangardı ve 1960’lardan New Directions temsilcileri.
müze internet adresi: https://mnk.pl/
Kaynak: http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/TEZ/60731.pdf
https://www.yenisafak.com/hayat/sultan-abdulazizin-resimleri-viyanada-2432308
https://polen.itu.edu.tr/bitstream/11527/12504/1/402022005.pdf
https://stringfixer.com/tr/Krakow_National_Museum
https://stringfixer.com/tr/Krakow_National_Museum
http://www.restoraturk.com/index.php/resim-ve-heykel/8-bilinmeyen-sanatci-sultan-abdulaziz
https://www.fikriyat.com/galeri/edebiyat/serif-mardinin-turk-modernlesmesi-eserinden-alintilar/2