İstanbul sokaklarını gezerken gözünüze çarpan nadir konaklardan biri de Fatih İlçesi Hırka-i Şerif Cami yanında bulunan 77 yıllık ilim ve hizmet yuvasıdır. Ümmü Ken’an Dergâhı olarak bilinen bu konak 1925 senesinde tekke ve zâviyelerin kanûnen kapatılmasına kadar 17 sene faaliyetini sürdürmüştür. Binânın mîmârîsinde bâzı değişiklikler yapılarak dergâh fonksiyonları kaldırılmış, meskene dönüştürülmüştür. Yapılan bu yeni mekânlara da âile efradı yerleştirilmiştir. Şimdilerde ayakta olan konak; vakıf binası, müze ve araştırma merkezi olarak faaliyet halindedir. İşte diğer detaylar:
İŞLEVİNİ YİTİRMEYEN BİNA
Bazı binalar vardır, banisi değişir, sahibi değişir işlevi de değişir. Daha kötüsü yıkılır yerine yeni başka binalarda yapılır. Ama Fatih’de bulunan Atikali Kenan Rifai Konağı bugünde işlevini sürdürmektedir. Konağın dergahının Altay Dergahı, Cenan Vakfı merkezi ve müze olarak hizmet vermektedir. Bu yapıda Kenan Rifai’nın eşyaları sergilenmekte ve bir araştırma merkezi olarak hizmet vermektedir. Ümmü Kenan Dergahı olarak isimlendirilen yapı Kenan’ın annesinin dergahı olarak adlandırılmıştır. Vakfın ismi ise Kenan Rifai’nin annesi Hatice Cenani’den gelmektedir. Soyadı Kanunu’ndan sonra Büyükaksoy soyadını alan Kenan Rifai, 7 Temmuz 1950 tarihinde hayatını kaybetti. Cenazesi, Merkez Efendi Camii avlusunda şadırvanla kabristan duvarı arasındaki bölüme defnedilmiştir
93 HARBİ –BÜYÜK GÖÇ VE RİFAİ AİLESİ
1877-1878 yılları arasındaki, 93 Harbi diye bilinen Osmanlı-Rus Savaşı’ndan sonra Balkanlar’dan İstanbul’a büyük bir Türk göçü gerçekleşmiştir. Filibe hânedânından Halim Bey ve eşi Hatîce Cenan Hanım da, bu göç netîcesinde âilece İstanbul’a gelmiştir. Ken’an Rifâî bu âilenin tek evlâdıdır. Halim Bey, İstanbul’da biri Gedikpaşa’da diğeri bugün Fatih’te Muhtesip İskender mahallesi, Kırtay sokağında, 9 numarada bulunan iki konak satın almıştır.
77 YIL HİZMET VEREN BİNA
Halim Bey’in Fâtih’teki konağının ilk inşâ tarihi bilinmemektedir. Binâ, 1921-1922 yıllarında yıkılarak yeniden yapılmıştır. İnşaat işlerine nezâret eden mimar, o yıllarda Betonarme Galip Bey lakabıyla tanınan zâttır. Merhum Ekrem Hakkı Ayverdi de o yıllarda meslek hayatına yeni atılmış genç bir mühendis-mimar olarak, inşaat faaliyetleri içinde çeşitli hizmetlerde bulunmuştur. Yaklaşık 77 sene kullanılan bu binâ da, 90’ların başında iyice yaşlanıp bel vermeye başlayınca, 1996’da yıkılıp, aslına uygun bir şekilde ve bazı yeni fonksiyonlar ilâve edilerek tekrar inşâ edilmiştir.
1925 yılında Tekkelerin kapatılmasından sonra Ümmü Kenan Dergahı, ailesi tarafından mesken olarak kullanılmaya başlandı. Kenan Rıfai, “Onlar zaten kendilerini feshetmişlerdi” diyerek tekkelerin kapatılmasına ilişkin kanuna hiçbir tepki göstermedi ve Ümmü Kenan Dergahı’nı “bir gün açılacaktır ama akademi olarak açılacaktır” diyerek kapattı.
DÖRT TARİKATTAN İCAZETLİ BİR MÜRŞİD
Ken’an Rifâî’nin Medîne’den döndüğü dönemde, Osmanlı İmparatorluğu, entelektüel ve siyâsî kadrolarının fikrî plandaki II. Meşrutiyet hazırlıklarına sahne olmaktadır. Bu tarihlerde Ken’an Rifâî ve arkadaşları konağın selamlığında, belli günlerde toplanmaya başlarlar (1906-1907 yılları). Bu toplantılarda mânevî sohbetler ve entelektüel konuşmalar yapılmaktadır. Dönem, siyâsî olaylar bakımından bir hayli ağırdır ve çok sayıda jurnal hâdisesi yaşanmaktadır. Bunun üzerine Ken’an Rifâî, kendi dost muhitiyle tasavvufî ve entelektüel sohbetlerini devam ettirebilmek ve irşad vazifesini gerçekleştirebilmek için, o günkü hukuk zemini ve toplum hayatında yerini bulmuş bir müesseseye ihtiyaç olduğunu görür. Zamânın şartlarında buna en uygun müessese de klasik mânâda bir dergâhtır.Nitekim, Ken’an Rifâî’nin dört tarîkatten (Rifâî, Kādirî, Şâzelî, Mevlevî) icâzeti bulunmaktadır. Neticede, konağın bahçesinde bir dergâhın inşâ edilmesine karar verilir ve tâkip eden günlerde inşaata başlanır. Ken’an Rifâî, dergâhı, manevî tekâmülünde önemli bir yeri olan annesi “Ümmü Ken’an” Hatîce Cenân Hanım adına bizzat kurmuştur.
Kaynak: http://www.cenanvakfi.org
https://akademi.nefesyayinevi.com/kenan-rifai-hazretleri-hakkinda/
http://www.tas-istanbul.com/portfolio-view/fatih-atikali-kenan-rifai-konagi/