Nişanca Mehmet Paşa Cami, farklılıkları ile farklı bir cami
Nişanca Mehmet Paşa Camii; Fatih Nişanca Caddesine cepheli olarak 1594 yılında Mimar Sinan tarafından inşasına başlanmış bir cami. Başlanmış ama maalesef Mimar Sinan bu camiyi bitirmeye ömrü kâfi gelmemiştir. O, öldükten sonra cami kalfası Davut Ağa tarafından tamamlanmıştır. Bu camimizi diğer camilerden ayıran bir başka özelliği ise vaaz kürsüsüdür. Vaaz kürsüsü diğer camilerde olduğu gibi ahşap merdivenle çıkılan değil ya da dışardan ilave merdiven getirerek çıkılan değil, kıble duvarının her iki köşesinde, yanlarındaki pencere boşluğu ve duvar içinden geçen taş merdivenlerle çıkılan İKİ ADET VAAZ kürsüleri vardır. Bu vaaz kürsüleri somaki mermerden inşa edilmiştir. Bitti mi caminin özellikleri tabi ki bitmedi, daha farklı birçok özelliği var ki diğer camilerde olmayan. İşte detaylar:
CAMİYİ YAPTIRAN NİŞANCA MEHMET PAŞA’NIN FARKI
Câminin bânisi III. Murad Devri Kubbe vezirlerinden Cedid Nişancı (Yeni Nişancı) Boyalı Mehmed Paşa’dır. Halep kadısı iken H.950 / M. 1543 yılında orada vefat eden Pîr Ahmet efendinin oğludur. Paşa, 16. yüzyıl geleneğinin aksine, vezirlik makamına uygun görülen Türk kökenli ender siyaset adamlarından biri olarak ta biliniyor. Yani DEVŞİRME OLMAYAN bir vezirdir. Banisinden dolayı külliye, Nişancı Külliyesi, Nişancı Paşa Külliyesi, Cedit Nişancı Mehmet Paşa Külliyesi, Boyalı Mehmet Paşa Külliyesi isimleriyle anılır. Külliye, Cami, Türbe, iki Medrese, Sebil, ve hazireden oluşur. Külliyeye daha sonra bir tekke ilave edilmiştir. Bu tekke maalesef günümüze ulaşmamıştır.
FARKLI BİR MİMARİ USLUBLA YAPILAN CAMİ
Caminin mimarisine baktığımız zaman, Klasik Osmanlı üslubunun en güzel örneklerinden olan sekizgen şema değişik bir şekilde uygulanmıştır. Merkezi mekân dört yönde açılarak klasik dörtgen kalıp genişletilmiştir. Mekân bütünlüğü Sinan’da daha önceleri rastlanmamış şekilde sağlanmış ve tabhanedeki gibi yan odalar da yeniden devreye girmiştir. Mimar Sinan’nın son dönem camilerinde uyguladığı görülen mihrabın dışarı taşırılması, burada sadece kıble çıkıntısı ile sınırlı kalmayıp yan sahınlara tekabül eden açıklıkta bir basamak daha geri çekilip kademelendirilmek suretiyle denenmiştir. Yine kitabelere göre Sultan II. Mahmut döneminde Şeyhülislam Mekkizade Mustafa Asım Efendi tarafından 1835 yılında büyük bir onarım yaptırıldığı anlatılmaktadır. İlk onarım sırasında İstanbul’daki deprem fatih Camisinin yıkımına sebep olurken bu yapıda fazla bir hasar yapmamıştır. 1958 yılında ise vakıflar genel Müdürlüğü tarafından yenilenmiştir.
ESMA-İ HÜSNA BÜTÜN CAMİYİ DOLAŞIYOR
Zemin kat pencerelerinin alınlıklarında yazılı esma-i Hüsna bütün camiyi dolanarak son cemaat yerinde son bulmaktadır. Öte yandan . İznik çiniciliğinin parlak bir devrinde yapılmasına ve ayrı döneme ait başka yapılarda zengin çini süslemeler kullanılmasına rağmen burada hiç çini kullanılmamış olması şaşırtıcıdır. Mermer mihrapla geometrik şebekeli, külahının altın kabartma yıldızlarla süslendiği zarif minber devrin eseridir. Üzerindeki mihrap ayetinin palmetlerle taçlandırdığı mukarnas süslü mihrabın köşelerine renkli mermerden birer kum saati yerleştirilmiştir.
NİŞANCI NE DEMEK?
Osmanlı devlet teşkilatında, Dîvân-ı Hümâyûn üyelerinden olup, pâdişâh adına yazılacak fermanlara, beratlara, nâmelere, hükümdârın imzâsı demek olan tuğrayı çekmekle görevli memur. Bâzı târihî kaynaklarda “muvakkî, tevkıî ve tuğrâî” isimleriyle de anılır. Pâdişâhın emrini ihtivâ eden ve baş tarafına tuğra çekilmiş vesikalar, Osmanlı teşkilât dilinde “Nişan-ı şerîf-i sultânî, nişan-ı hümâyûn, tuğra-i garrâ-i hakânî, tevki-i hümâyûn, tevki-i refî” gibi isimlerle anılırdı.Fatih Kanunnamesi’nde rastlanır. Kanunname’ye göre, merkezde vezirlik, kadıaskerlik ve başdefterdarlıktan sonra en yüksek memuriyet nişancılıktı.
Tesbit edilebilen ilk nişancı olan Muhammed Asgar’dan itibaren, bu memuriyette vazife yapan bütün inşancılar, devletin nizamlarına, teşkilatına ve müesseselerine dair kanunların toplanmasında, neşredilmesinde büyük rol oynadılar.
Kaynak: http://www.tas-istanbul.com/portfolio-view/fatih-nisanca-mehmet-pasa-camii/
http://www.dunyabizim.com/gezi-mekan/16722/selatin-camiler-gibi-mukellef-ve-mukemmel
http://www.islamansiklopedisi.info/dia/ayrmetin.php?idno=330160