İstanbul’da Osmanlı Padişahlarının yaptırdıkları camilerin her birinin ayrı bir mimari özelliği var, ayrı bir hikayesi de var. Peki, hiç dikkat ettiğiniz mi daha önce defalarca namaz kıldığınız, ziyaret ettiğiniz caminin kubbesinde ne yazıyor acaba? Her camide farklı bir kubbe ayeti var. Her kubbe yazısında bize verilen elbette bir mesaj olmalı. Şimdi diyeceksiniz ki, ama Arapça bilmiyoruz ki. Haklısınız, o zaman merak edip soralım acaba camilerin kubbelerinde yazan ayetler nedir? İşte gezdiğimiz camilerdeki kubbe yazılarından bazıları şöyle:
NUR SURESİ YAZILAN CAMİLER
Sultan Ahmed Cami: Ana kubbe çemberindeki hatt-ı celi meali şöyledir. “Allah göklerin ve yerin nûrudur. Onun nûrunun misali, içinde kandil bulunan bir kandilliktir. Kandil bir cam içindedir, cam inciyi andıran bir yıldızdır; (bu kandil) doğuya da batıya da ait olmayan, yağı neredeyse ateş dokunmasa bile ışık veren mübarek bir zeytin ağacından yakılır. Nûr üstüne nûr. Allah nûruna dilediğini kavuşturur. Allah insanlar için misaller veriyor, Allah her şeyi hakkıyla bilmektedir.” Nur suresi 35.Ayet
NURUOSMANİYE CAMİ: Barok üslupta inşa edilen camii, kare plan üzerine inşa edilmiştir. Harim kısmı (namaz kılmaya ayrılmış alan) tek bir kubbe ile örtülmüştür. İki yanda revaklı birer koridor bulunur ve bu koridorlardan harim kısmına birer giriş vardır. Eteği 32 pencere ile çevrili olan ana kubbe 26 m çapındadır. Osmanlı camilerinde kullanılan en büyük kubbelerden biri olan bu kubbe, duvarların üstüne oturan kemerler tarafından taşınır. Kubbe kemerlerinin duvar üzerindeki bitiminde bir kuşak halinde Fetih Suresi yazılıdır. Kubbede ise En-Nur Suresi’nin 35. Ayeti yer alır: “Allah, göklerin ve yerin nurudur”.
Eyüp Sultan Cami. Ana kubbede Koyu lacivert renkli zemin üzerine Nur Suresi 35.ayeti altın renginde yazılmıştır. Allah, göklerin ve yerin nurudur.
Ayasofya Cami: Caminin ana kubbesinin merkezinde Nur Suresinin 35.ayeti yer alır. Allah, göklerin ve yerin nurudur.
Yavuz Selim Camii, Eyüp Sultan Camii kubbesiyle hemen hemen aynı desende olup kubbe merkezinde Nur Suresinin 35.ayeti yer alır.
Mihrimah Sultan Cami Edirnekapı burada da yine Nur Suresi 35.ayet yazılmıştır.
FARKLI AYETLER YAZILI OLAN CAMİLER
Şehzade Mehmet Cami’nin 19 metre çapındaki ana kubbesinde, ortada ve bunun etrafındaki altı kartuş içinde, malakari tekniği ile, lacivert zemin üzerine beyaz renk kullanılarak yazılmış, celi sülüs ve muhakkak hatlar yer almaktadır. Ortada; celi sülüs hat kullanılarak “Besmele’’ ile başlayan ’’Fatiha Suresi’’ yazılmıştır. Bu sure: “Esirgeyen bağışlayan Allah’ın adı ile. Hamd esirgeyen, bağışlayan, din gününün sahibi, âlemlerin rabbi Allah’a mahsustur. Sade sana kulluk eder ve yalnız senden yardım dileriz. Bizi dosdoğru yola, iyiliğine erenlerin, gazabına uğramayanların yoluna eriştir’’ anlamını taşımaktadır.
Bu yazının etrafındaki altı kartuş içinde, celi muhakkak hat ile ’’İsra Suresi’nin 1. ve 2. ayetleri’’ yer almaktadır. Yine “Besmele’’ ile başlayan yazı: “Esirgeyen bağışlayan Allah’ın adı ile başlarım. Kulu Muhammedi geceleyin Mescid-i Haram’dan ayetlerimizden bir kısmını kendisine göstermek, çevresini mübarek kıldığımız Mescid-i Aksa’ya götüren Allah; noksan sıfatlardan münezzehtir. Şüphesiz; O her şeyi duyar ve görür. Biz Musa’ya da kitap verdik. Ve o kitabı ‘benden başka hiçbir koruyucu tanımayın’ buyruğu ile İsrailoğullarına doğruluk rehberi kıldık.’’
Süleymaniye Camii’nin ana kubbesinde, kalemişi tekniğinde, nefti yeşil zemin üzerine altın ile celi sülüs hat kullanılarak Fatır Suresi’nin 41. ayeti yazılmıştır. Besmele ile başlayan yazı: “Allah, zeval bulmasınlar diye, gökleri ve yeri tutmaktadır. And olsun, zeval bulsalar, kendisinden sonra, artık onları kimse tutamaz. Şüphesiz O, halimdir, çok bağışlayandır ”anlamını taşımaktadır.
Fatih Camii’nin kubbe yazısı. (Taha Suresi 1-6)
Tâ Hâ. Biz Kur’an’ı sana mutsuz olasın diye indirmedik. Ancak Allah korkusu taşıyanlar için öğüt olsun diye indirdik. O, yeri ve yüce gökleri yaratan Allah katından peyderpey gönderilmiştir. Rahmân olan Allah arşa istivâ etmiştir. Göklerde, yerde, ikisinin arasında ve toprağın altında ne varsa hepsi O’nundur. (Taha 1-
Laleli Camii: Ana kubbesinde İsra suresinin 1. ayeti yazılıdır. ﴿ Bir gece, kendisine bazı âyetlerimizi gösterelim diye kulunu Mescid-i Harâm’dan çevresini mübarek kıldığımız Mescid-i Aksâ’ya götüren Allah eksikliklerden münezzehtir. O, gerçekten her şeyi işitmekte ve görmektedir.
Valide-i Cedid Cami, Üsküdar. Burada da kubbe merkezinde yer alan Fâtır Suresi’nin 41.ayeti, koyu zemin üzerine beyaz renkle yazılmıştır. ﴾41﴿ Gerçek şu ki Allah, koyduğu düzenden sapmamaları için gökleri ve yeri tutmaktadır. Şayet sapacak olsalar artık O’ndan başka hiç kimse onları tutamaz. Şüphesiz O halîmdir, çok bağışlayıcıdır.
(İstanbul’un Sırları: 325)
Fotoğraflar için Furkan Al ve Zübeyir Süğlün’e teşekkür ederiz.